M-72

Motocykl. Motocykl radziecki, ciężki, z silnikiem dużej mocy przystosowany specjalnie do użytku w wojsku, o dużej zdolności pokonywania terenu. Prace nad tym motocyklem (za wzór posłużył niemiecki motocykl BMW R-71) rozpoczęto w 1940 r. w moskiewskiej fabryce „Iskra”. Do końca roku prototyp przeszedł wszystkie próby, a w 1941 r. rozpoczęto produkcję pojazdu w fabryce rowerów w Moskwie oraz w Charkowie. Produkcję motocykli M-72 uruchomiono także w Gorkim w fabryce „Krasnaja Etna”. Po ewakuacji fabryki rowerów z Moskwy do Irbitu w tym mieście powstała fabryka motocykli, która w 1942 r. dostarczyła wojsku 1587 motocykli M-72. Produkcja trwała do 1956. Według De Agostini do 1951 motocykle produkowała tylko IMZ (Irbicka Fabryka Motocykli) a od 1952 również KMZ (Kijowskie Zakłady Motocyklowe). Do 1945 dostarczono wojsku 10 000 motocykli, całkowitą produkcję powojenną trudno oszacować. Były one używane przez cały okres wojny przez jednostki Armii Radzieckiej. Nazywany potocznie „Emka”.

POLSKA
Ludowe Wojsko Polskie: W wyposażeniu polskiej 1 DP motocykle M-72 znalazły się od pierwszych chwil jej formowania. Używane były w dwóch wariantach: z przyczepką (na której często montowano ręczny karabin maszynowy Diegtiarewa) lub bez przyczepki - do transportu, łączności, przez pododdziały regulacji ruchu, oficerów łącznikowych; w pododdziałach rozpoznawczych również jako pojazdy bojowe.

• 1 sbrozp 1. Armii WP
• 2 bmot 2. Armii WP

W służbie przetrwały do czasów powojennych. Poza wojskiem użytkowane przez Milicję Obywatelską (MO).

• BMW R-71 : motocykl niemiecki, pierwowzór konstrukcji.
• M-72 :
  • z przyczepą boczną
  • pojedynczy

Inne wersje/nazwy:

• Ural
• Dniepr
• MW-750
• K-750

W trakcie produkcji stopniowo modernizowany: zmiany ułożyskowania wałka rozrządu, zmiana zawieszenia przedniego na teleskopach.

Załoga - 2-3 osoby (kierowca, 1-2 pasażerów.
Masy - masa 187- 220 kg (z przyczepą 385 kg).
Wymiary - długość 2,42 m, szerokość 0,82 m (z przyczepą 1,65 cm), wysokość 0,98 m.
Uzbrojenie - broń osobista załogi (pistolety maszynowe, broń krótka), w wersji z przyczepą 1 karabin maszynowy 7,62 mm wz. 1928 DP montowany na obrotowej podstawie z możliwością prowadzenia ognia podczas jazdy.
Opancerzenie - brak.
Napęd - silnik czterosuwowy, dwucylindrowy dolnozaworowy w układzie bokser, moc 16,5 kW (22-23 KM) przy 4600 obr./min, pojemność 746 cm³, chłodzenie powietrzem.
Paliwo - benzyna, zbiornik 22 l (w wersji z wózkiem dodatkowy kanister 20 l paliwa przewożono w schowku w przyczepie), spalanie 6-7 l/100 km.
Układ napędowy - przeniesienie napędu wałem kardana, napęd na tył.
Podwozie - koła.
Osiągi - prędkość maksymalna bez przyczepy 110-120 km/h (z przyczepą 85 km/h), zasięg 360 km ¹⁾.
Dane eksploatacyjne - ładowność 200-300 kg.
²⁾

1. Komornicki Stanisław: Regularne jednostki Ludowego Wojska Polskiego. Formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek kawalerii, wojsk pancernych i zmotoryzowanych. Warszawa 1987. s.98.
2. Wozy bojowe - De Agostini Atlas. 7 - Lekkie pojazdy kołowe: M-72, Kariera w Rosji. bmirw.

…