Archer

Przeciwpacerne działo samobieżne.

…

17 pdr SPM Valentine : przeciwpancene działo samobieżne lub oznaczenie: SP 17-pdr Valentine.
Archer : nazwa kodowa wozu przyjętego na uzbrojenie.

"uk|wb|002|IT Valentine, Valiant (A28)|czołg lekki",

Archer.
[Wołoszański Bogusław: Encyklopedia II wojny światowej. Front. Tom 1. Warszawa 1997 s. 33:]
Archer, działo samobieżne. Brytyjska samobieżna armata przeciwpancerna. Na podwoziu czołgu Valentine zamontowano działo kalibru 76,2 mm, którego lufa była skierowana do tyłu pojazdu. Pomimo tak niezwykłego rozwiązania Archery ze względu na zwrotność okazały się groźnymi niszczycielami czołgów. Używano je w czasie walk we Włoszech, Francji i Niemczech od 1944.
Dane taktyczno-techniczne. Ciężar bojowy 18 t, maksymalna prędkość 40 km/h, zasięg 225 km/h, szybkostrzelność 10 strzałów/min, zdolność przebicia płyty pancernej 138 mm z odległości 914 m, poziomy kąt ostrzału 90^o, kąt podniesienia lufy od -8^o do +16^o.

[Trewhitt Philip: Opancerzone wozy bojowe. Warszawa 2000. s. 146:]
Archer. Archer powstał po podjęciu przez brytyjskie dowództwo decyzji o zwiększeniu kalibru dział przeciwpancernych z 57 do 76,2 mm. Nowe armaty okazały się zbyt ciężkie dla istniejących w tym czasie czołgów. Prowizorycznym rozwiązaniem było skonstruowanie niszczyciela czołgów na zaadaptowanym podwoziu czołgu Valentine. Pierwsze seryjne Archery pojawiły się w marcu 1943, jednak w walkach wzięły udział dopiero w październiku 1944. Początkowe obawy, dotyczące walorów działa samobieżnego skierowanego do tyłu, okazały się bezpodstawne. Niska sylwetka Archera idealnie nadawała się do czatowania w zasadzkach, a układ działa pozwalał na natychmiastową ucieczkę po oddaniu strzału. Do końca II wojny światowej wyprodukowano łącznie 655 wozów tego typu. Archery pozostały w uzbrojeniu armii brytyjskiej do połowy lat 50.
Kraj produkcji Wielka Brytania, załoga 4, masa 16 257 kg, wymiary - długość 6,68 m, szerokość 2,76 m, wysokość 2,25 m, zasięg 225 km, opancerzenie 8-60 mm, uzbrojenie - działo 17-funtowe, km typu Bren, napęd - 6-cylindrowy diesel General Motors 6-71 o mocy 143,2 kW (192 KM), osiągi - prędkość maksymalna 32,2 km/h, pokonywanie przeszkód wodnych o głębokości do 0,91 m, zapór o wysokości 0,84 m, rowów o szerokości 2,36 m.

[Torecki Stanisław: 1000 słów o broni i balistyce. Warszawa 1982 s14:]
Archer - przeciwpancerna armata samobieżna kalibry 76,2 mm, na podwoziu gąsienicowym czołgu Valentine, konstrukcji angielskiej z okresu II wojny światowej, używana również przez Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie.

[Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa 1975:]
Produkcja w latach 1944-1945, liczba wyprodukowanych pojazdów 665, ciężar 16 t, załoga 4 ludzi, grubość pancerza 8-60 mm, podwozie czołgu Valentine, moc silnika 192 KM, prędkość 32 km/h, uzbrojenie: 1 armata 76 mm, przebijała pancerz grubości 120-186 mm z odległości 500 m.

[Polska broń pancerna. Opracowanie Adam Jońca. Warszawa brw. s. 11:]
Archer. Działo samobieżne. Konstrukcja angielska z 1943.
Ciężar 18 t, załoga 4, uzbrojenie 1 armata 76,2 mm, pancerz 16-65 mm, prędkość 40 km.
Niewielkie ilości wozów tego typu były używane w pułkach artylerii pancernej PSZ.

[Encyklopedia techniki wojskowej. Warszawa 1978 s. 32:]
Archer, brytyjskie przeciwpancerne działo samobieżne, gąsienicowe, półodkryte, zbudowane na podwoziu czołgu Valentine i uzbrojone w armatę kal. 76,2 mm, Działa samobieżne Archer stanowiły wyposażenie jednostek Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Działa Archer były po II wojnie światowej użyte w 1956 w walkach w Egipcie.

[Mała encyklopedia wojskowa. Tom I. A-J. Warszawa 1967. s.52:]
ARCHER, brytyjskie przeciwpancerne działo samobieżne, gąsienicowe, półodkryte, zbudowane w 1943 na podwoziu czołgu Valentine i uzbrojone w armatę 76,2 mm. W Archery wyposażone były jednostki Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie; używane też w walkach w Egipcie 1956.

[Magnuski Janusz: Wozy bojowe Polskich Sił Zbrojnych 1940-1946. Warszawa 1998. s.151-154:]
Przeciwpancerne działo samobieżne "Archer". Anglicy przystąpili do konstruowania pojazdu przeznaczonego do zwalczania czołgów niemal równolegle z Amerykanami, pragnąc - w jakimś stopniu - uniezależnić się dostaw zza oceanu. Pod uwagę brano najnowszą armatę 17-funtową, której osiągi gwarantowały zachowanie na dłużej walorów bojowych i na dłuższe lata będzie wystarczającym środkiem. Z powodu dużej masy tego działa i zapewnienia niezbędnej manewrowości zaplanowano budowę odmiany samobieżnej; próby wmontowania tej armaty do wież istniejących lub projektowanych czołgów nie powiodło się. Ponieważ największe nadzieje na udaną adaptację rokowało podwozie czołgu Valentine w lipcu 1942 zlecono opracowanie projektu firmie Vickers, producentowi tego czołgu. Zamówiono 2 prototypy S 279594 i S 279595 pojazdu "17 pdr SPM Valentine".
W marcu 1943 prototypy były gotowe po czym skierowane do prób trakcyjnych i strzelań bojowych na doświadczalnych poligonach artyleryjskch.
Konstrukcja pojazdu była prosta i niekonwencjonalna. Na niezmienionym w zasadzie kadłubie czołgu "Valentine" w przedziale bojowym ustawiono armatę 17-funtową skierowaną do tyłu. Z boków, przodu i tyłu (będącego przodem pojazdu) osłonięta była nieruchomymi płytami grubości 20 mm, z przodu zaś tarczą ochronną dział; od góry przedział bojowy miał tylko szczątkową osłonę w przedniej części. Kadłub, także mechanizm gąsienicowy, został nieznacznie wydłużony. W pojeździe wykorzystano niektóre zmodernizowane zespoły szykowane dla następców "Valentine" - czołgów piechoty "Valiant" i "Vanguard", które nie zostały przyjęte do uzbrojenia. W przedziale bojowym umieszczono całą załogę wozu (dowódca, celowniczy, ładowniczy, kierowca - siedzący tyłem do pozostałych członków załogi oraz zamka armaty). Umieszczenie kierowcy w ten sposób, spowodowanego brakiem miejsca, zmuszał go do opuszczania swego miejsca (a nawet wozu) podczas strzelania, gdyż odrzut armaty mógł go zgnieść. Z kolei taki umieszczenie armaty, której większa część lufy znajdowała się nad pojazdem i nie wystawała za jego gabaryty, równoważyło rozkład mas i obciążeń.
W wyniku prób zażądano wprowadzenia dość licznych zmian i konstrukcja została przyjęta do uzbrojenia pod nazwą kodową "Archer". Zamówiono, kontraktem z 1943, 800 wozów tego typu, pierwsze seryjne wozy wyszły z fabryki Vickersa w Newcastle w marcu 1944, a do początków 1945 wyprodukowano ich 665, kiedy dalszą produkcję wstrzymano przewidując rychły koniec wojny.
Do jednostek liniowych - pułków artylerii przeciwpancernej, dywizyjnych lub samodzielnych przydzielanych do korpusów - działa "Archer" zaczęły trafiać od jesieni 1944, w zamian lub jako uzupełnienie M10. Armaty i silniki w obu typach były identyczne, budowa i zasady eksploatacji czołgów Valentine znane były niemal każdemu czołgiści brytyjskiemu. Podkreślaną zaletą była możliwość szybkiej zmiany stanowisk ogniowych i niewielkie wymiary pojazdu, przydatne w działaniach z zasadzek i ułatwiające maskowanie. Niemniej krytykowano czasami zbyt cienki pancerz i konieczność opuszczania wozu przez kierowcę podczas strzelania. Pojazdy te przekazywano (pozbywano się) Kanadyjczykom i Polakom.
Prawdopodobnie na takiej zasadzie kilka wozów tego typu (nie traktowanego przez polskie dowództwo jako standardowego) przekazano 7. pułkowi artylerii przeciwpancernej 2. Korpusu Polskiego walczącemu we Włoszech. Nastąpiło to prawdopodobnie w końcu 1944, brak jednak bliższych informacji o stanie i losie Archerów w polskiej służbie. Jęzeli pozostawały na stanie oddziałów dłużej to i tak w 1946 wraz z innym sprzętem bojowym zostały zwrócone Anglikom.
Przeciwpancerne działo samobieżne Archer. Masa 16,3 t, załoga 4 ludzi, wymiary - długość 668 cm, długość kadłuba 654 cm, szerokość 276 cm, wysokość 225 cm, prześwit 40 cm, uzbrojenie - 76,2 mm (17-funtowa) armata Mk QFSA Mk II, pole ostrzału w płaszczyźnie poziomej 45^o, w płaszczyźnie pionowej -7,5^o +15^o, 1 km 7,7 Bren, broń osobista załogi, amunicja - 52 (według innych źródeł 39) nabojów do armaty, do km 720 nabojów, przyrządy celownicze i obserwacyjne - celownik teleskopowy, panorama artyleryjska, 2 peryskopy obserwacyjne Mk 4, napęd - 2-suwowy silnik dieslowski, rzędowy 6-cylindrowy General Motors 6046 Model 6-71M, średnica cylindrów 108 mm, skok tłoków 127 mm, pojemność 6964 cm³, stopień sprężania 16, moc maksymalna 192-195 KM przy 1900 obr./min., chłodzone płynem, paliwo - olej napędowy, pojemność zbiorników paliwa 227 l, układ napędowy - sprzęgło główne, skrzynia przekładniowa mechaniczna 5 biegów od przodu 1 do tyłu, wielotarczowe sprzęgła boczne, przekładnie boczne, hamulce boczne, podwozie - zawieszenie zblokowane w czterech wózkach po trzy koła jezdne z podwójnymi wahaczami i sprężyną spiralną, koła jezdne z bandażami gumowymi różnej średnicy, 6 kół podtrzymujących górną część gąsienicy, napędowe z tyłu kadłuba, napinające z przodu, gąsienice metalowe, jednosworzniowe, dwugrzebieniowe, w każdej taśmie 103 ogniwa, szerokość gąsienic 356 mm, podziałka 114 mm, długość oporowa gąsienic 310 cm, rozstaw środków gąsienic 221 cm, osiągi - moc jednostkowa 11,8 KM/t, nacisk jednostkowy 0,72 kg/cm², prędkość maksymalna po drodze 32 km/h, zasięg po drodze 225 km, w terenie 120 km, pokonywane przeszkody - wzniesienia 32^o, rowy szerokości 236 cm, ściany wysokości 84 cm, brody głębokości 91 cm.

[Encyklopedia uzbrojenia. II wojna światowa. Warszawa 2000 s. 51:]
Archer. Wielka Brytania. W czasie II wojny światowej armia brytyjska pozostawała zwykle w tyle za Niemcami w dozbrajaniu swoich czołgów. Podjęto jednak dość wcześnie decyzję o zastąpieni dział przeciwpancernych kalibru 57 mm działami 76,2 mm, mimo, że armata 57 mm była dopiero wprowadzana do produkcji. Przewidując, że nowa armata holowana będzie bardzo dużą i ciężką bronią, podjęto próbę opracowania wersji samobieżnej. Najlepszym sposobem było użycie jej jako armaty czołgowej, ale czołgi o wieżach mogących pomieścić nową broń miały się dopiero pojawić.
Po przeanalizowaniu produkowanych wówczas konstrukcji (np. podwozia czołgu Crusader zdecydowano się na zamontowanie armaty 76,2 mm na podwoziu czołgu piechoty Valentine, który był wówczas produkowany seryjnie i mógł szybko zaadaptowany do nowej roli przez dodanie w przedniej części kadłuba otwartej od góry nadbudówki z nachylonymi ścianami. Aby mieć pewność, że kombinacja armaty i podwozia nie będzie miała środka ciężkości zbytnio przesuniętego do przodu, zdecydowano umieścić armatę w jarzmie skierowanym do tyłu kadłuba, z ograniczonym zakresem obrotu w poziomie. Pojazd ten przewidywany był do użycia jako niszczyciel czołgów. Wprowadzono go do produkcji pod koniec 1943.
W marcu 1943 pierwsze z 800 zamówionych dział samobieżnych SP 17-pdr Valentine zaczęły opuszczać linie produkcyjne. Z powodu niekonwencjonalnego sposobu zamontowania armaty żołnierze nieufnie odnosili się do nowego pojazdu nieufnie, szczególnie kierowcy, ponieważ ich stanowiska znajdowały się pośrodku przedniej części przedziału bojowego i zamek armaty znajdował się bezpośrednio za ich głowami - po strzale zamek zbliżał się do głowy kierowcy na niedużą odległość. Załoga składała się z kierowcy, celowniczego, ładowniczego i dowódcy. Osłonę zapewniał km Bren kal. 7,7 mm.
Armaty kalibru 76,2 mm na podwoziach Valentine wprowadzono po raz pierwszy do walki w Europie. Wtedy też nadano tym pojazdom nazwę Archer. W boju Archer szybko zademonstrował swoje duże umiejętności niszczenia czołgów. Skierowana do tyłu armata szybko zaczęła być postrzegana jako zaleta, a niska sylwetka pojazdu ułatwiała maskowanie. Archery szybko zaczęto wykorzystywać do walki z zasadzki. Kiedy czołgi nieprzyjaciela zbliżyły się na odpowiednią odległość, Archery niszczyły je kilkoma strzałami i były od razu właściwie ustawione do ucieczki, zanim pojawiły się nieprzyjacielskie posiłki. Archerów używano w kompaniach przeciwpancernych Royal Artillery. Cieszyły się znacznie lepszą opinią niż duże i ciężkie holowane armaty 76,2 mm, używane w tych samych kompaniach.
Zakończenie wojny spowodowało zaprzestanie wywarzania Archerów, których zdążono wyprodukować 655. Archery pozostały na wyposażeniu brytyjskich oddziałów przeciwpancernych aż do połowy lat pięćdziesiątych.
Dane taktyczno-techniczne Archer. Załoga 4, masa 16,257 t, wymiary - długość całkowita 6,68 m, długość kadłuba 5,54 m, szerokość 2,76 m, wysokość 2,25 m, napęd - sześciocylindrowy silnik wysokoprężny General Motors 6-71 o mocy 143,2 kW, osiągi - prędkość maksymalna na drodze 32,2 km/h, zasięg po drodze 225 km, wniesienia do 32%, pionowe ściany 0,84 m, rowy 2,36 m.

[Ledwoch Janusz, Solarz Jacek: Czołgi brytyjskie 1939-1945. Warszawa 1994. s.156-158:]
Działo samobieżne (pancerne) "Archer". Pod koniec 1941 ukończono prace nad nowym typem armaty przeciwpancernej 17 pdr. kalibru 77 mm. Planowano zamontowanie tej armaty w czołgach Sherman i Challenger oraz budowę działa pancernego na podwoziu czołgu Valentine (Crusader był zbyt mały i miał zbyt małą moc silnika). Okazało się, że zabudowa armaty o długiej lufie wymaga większej modyfikacji kadłuba niż w przypadku budowy działa samobieżnego Bishop uzbrojonego w haubico-armatę.
Prace rozpoczęto w lipcu 1942, prototyp był gotowy w marcu 1943. Działo zabudowane było w odkrytym stanowisku bojowym, z armatą skierowaną do tyłu. Działo zajmowało stanowisko "tyłem do przodu". W kwietniu 1943 zostały ukończone próby ogniowe. Pierwsze seryjne działa pancerne trafiły do jednostek w marcu 1944, zaś jesienią 1944 działa pancerne weszły do uzbrojenia dywizjonów (batalionów) przeciwpancernych. Działa znajdowały się w uzbrojeniu do połowy lat pięćdziesiątych. Zbudowano 665 dział pancernych. Po wojnie działa pancerne Archer były eksportowane do wielu krajów.
Dane taktyczno-techniczne. Załoga 4 osoby (dowódca, celowniczy, ładowniczy, kierowca), masa bojowa 16 835 kg, wymiary - długość 5410 mm, szerokość 2750 mm, wysokość 2234 mm, szerokość gąsienicy 356 mm, uzbrojenie - armata 17 pdr. OQF kalibru 76,2 mm (77 mm) z zapasem amunicji 39 pocisków i karabin maszynowy Bren kalibru 7,7 mm na podstawie przeciwlotniczej. Armata przemieszczała się w pionie od -7,5^o do +15^o, w poziomie 11^o w lewo i w prawo, opancerzenie od 8 do 60 mm, jednostka napędowa - rzędowy silnik wysokoprężny, chłodzony cieczą typu GMC o mocy 21 kW (165 KM), prędkość maksymalna na drodze 24 km/h, w terenie 13 km/h, pokonywanie przeszkód - ściany 85 cm, rowy (okopy( 225 cm, przeszkody wodne (brody) 90 cm.

"alt.binaries.pictures.military.",
"Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa 1975.",
"Encyklopedia techniki wojskowej. Warszawa 1978.",
"Encyklopedia uzbrojenia. II wojna światowa. Warszawa 2000.",
"Ledwoch Janusz, Solarz Jacek: Czołgi brytyjskie 1939-1945. Warszawa 1994.",
"Mała encyklopedia wojskowa. Tom I. A-J. Warszawa 1967.",
"Magnuski Janusz: Wozy bojowe Polskich Sił Zbrojnych 1940-1946. Warszawa 1998.",
"Polska broń pancerna. Opracowanie Adam Jońca. Warszawa brw.",
"Trewhitt Philip: Opancerzone wozy bojowe. Warszawa 2000.",
"Torecki Stanisław: 1000 słów o broni i balistyce. Warszawa 1982.",
"Wołoszański Bogusław: Encyklopedia II wojny światowej. Front. Tom 1. Warszawa 1997.",