Jan Lucjan Wyciślak: Zadwórze-Dytiatyn - glosa

Glosa do wspomnienia bitewnego Zadwórze Dytiatyn „Polskie Termopile”.

Współdowodzący 4 baterią Franciszek Wątroba to urodzony 11 II 1899 r. w podrzeszowskiej Świlczy uczeń II Gimnazjum im St. Solińskiego, a obecnie płk. Leopolda Lisa Kuli w Rzeszowie. Od 1913 r. rozpoczął studia na wydziale prawa Uniwersytetu Lwowskiego. Niestety nie został prawnikiem jak życzyła sobie niezbyt zamożna jego rodzina gdyż studia przerwał mu werbunek do wojska austriackiego w okresie I wojny światowej.Na licznych frontach tej wojny jako żołnierzem armii austro-węgierskiej, został odznaczony krzyżem cesarza Karola. W wojnie polsko-bolszewickiej został przydzielony do 4 baterii 1 Pułku Artylerii Górskiej. Niemal w przededniu swojej ostatniej bitwy został 13 września 1920 awansowany do stopnia porucznika. Po swojej bohaterskiej śmierci w tamtej bitwie wraz ze wszystkimi tam poległymi został pochowany na dytiatynskim cmentarzu.

Współcześnie prawie nie pamięta się w jego rodzinnym mieście o jego bohaterstwie. Jego imię widnieje jedynie pośród imion licznych uczniów II Liceum poległych w I wojnie światowej z podaniem miejsca śmierci 16 wrzesień 1920 Chochoniów. I z podobnym błędem na tablicy kościoła garnizonowego w Rzeszowie gdzie dano mu na imię Władysław Wątroba.

Przypuszczalna historia obrazów bitwa Jerzego Kossaka pod Dytiatynem.

Pierwszy z nich powstał w roku 1929 jako tryptyk kupiony przez wojskowość został ofiarowany do Stryja gdzie wisiał w klubie oficerskim do września 1939 . Drugi namalowany na prośbę kombatantów 1 PAG w roku 1931 był w rękach prywatnych. Z obu wykonywano oleodruki które były rozprzedawane w kraju do czasu wojny w 1939 r. po czym zaginęły bez wieścił , w domyśle zniszczone przez Armię Czerwoną zajmującą polskie tereny wschodnie.

Czy rzeczywiście zniszczone? - przyglądnijmy się jednak pewnej hipotezie na tle historycznych faktów:

Koszary w Stryju gdzie wisiał pierwszy tryptyk bitewny Jerzego Kossaka opuszczone zostały przez 1 Pułk Artylerii Motorowej w sierpniu 1939.W koszarach został gospodarczy Oddział Zbierania Rezerw w ilości ok. 400 żołnierzy. Wymaszerował on na front pod Radymno 8 września 1939r. Gdy główne oddziały 1 Pułku cofały się wraz z 10 Brygadą Kawalerii wokół Lwowa tocząc tam bitwę pod podlwowską wsią Zboiska, to historia OZR wykazuje, że powrócił on do koszar w Stryju, gdzie 17 września zastała go wiadomość o wkroczeniu na terytorium Polski Armii Czerwonej. Oddział ewakuował koszary i najpewniej obraz znalazł się wtedy w pułkowych taborach. Po połączeniu z resztą pułku tabory wyjechały na Węgry. 19 września 1939 Węgrzy internowali polskie oddziały przejmując dobytek. W czasie wojny majątki wojenne z Węgier przejęte przez formacje SS wraz z majątkami węgierskich Żydów były wywożone do Szwajcarii w słynnym „złotym pociągu” zdobytym na terenie Bawarii przez 8 Armię Amerykańską. Powstała w tym celu rozbójnicza grupa żołnierzy tej armii odbiła z rąk oficjalnego konwoju armii pociąg zagarniając jego zawartość i wywożąc ją prywatnie do USA. Obecnie lobby węgierskich Żydów znające tą historię i zawartość pociągu procesuje się z Rządem USA od odszkodowanie lub zwrot majątku. Pierwsze odszkodowania z tego tytułu są już wypłacane i być może to jest droga do odzyskania tego obrazu polskiej chwały bitewnej w dobie obecnej.

Obecnie poszukuję informacji kto w rękach prywatnych posiada któryś z namalowanych przed wojną oleodruków. Informacja może pomóc w odtworzeniu kopii tryptyku.

Jan Lucjan Wyciślak

Wyciślak Jan Lucjan - tekst autorski